aktualności

Sól św. Agaty od ognia chroni chaty

Święta Agata urodziła się w 235 roku w Katanii na Sycylii w pogańskiej rodzinie arystokratycznej. Zmarła w więzieniu w wyniku tortur w 251 roku; czczona jako męczennica. W ikonografii przedstawiana jest w długiej sukni.  Jej atrybutami są: chleb, dom w płomieniach, kleszcze, korona (wieniec męczeństwa), obcięte piersi na misie, św. Piotr, któremu towarzyszy dziecko niosące światło, płonąca świeca, pochodnia, skorupy, rozżarzone węgle (niekiedy w wiadrze), wybuchająca Etna.

Pochodnia i płonąca świeca to symbole Chrystusa, któremu bez reszty oddała się święta, odrzucając propozycję małżeństwa ze strony Kwincjana, który był prefektem miasta. Z zemsty niedoszły narzeczony poddał ją prześladowaniom, a następnie torturom.
Kość słoniowa to symbol czystości i niewinności oraz siły moralnej, natomiast korona jest symbolem męczeństwa.  
W 252 roku podczas wybuchu Etny zatrzymano kataklizm, przykrywając płynąca lawę całunem z grobu świętej.

Kleszcze, nożyczki, nóż, palma męczeńska i obcięte piersi na misie odnoszą się do tortur i śmierci męczeńskiej Agaty za wiarę chrześcijańską, czego symbolem jest także krzyż. Według podania uwięzionej i okaleczonej Agacie ukazał się w więzieniu starzec, któremu towarzyszyło dziecko niosące światło. Gdy święta odmówiła opatrzenia jej ran, wówczas starzec ujawnił się jako św. Piotr i uzdrowił ją. Kwincjał polecił wówczas rozciągnąć Agatę na żarzących się węglach i skorupach. Wówczas zatrzęsła się ziemia; Kwincjał uciekł i przerażony utopił się w rzece. Agata zmarła w więzieniu.

Kult świętej rozpowszechniał się od V wieku. W Polsce 5 lutego w kościołach święcono sól, chleb i wodę. Woda i sól były używane w celu obrony przed pożarami; święconą wodą kropiono dom, gdy w pobliżu wybuchł pożar, natomiast sól sypano wokół pożaru, by zapobiec rozszerzaniu się ognia lub dla spowodowania jego odwrócenia się rzucano w stronę, gdzie nie było budynków. Sól poświęcona w dniu św. Agaty była także wrzucana do dołu przy kopaniu studni lub przy jej czyszczeniu w wigilię św. Jana. Powszechnie wierzono w szczególną moc soli święconej przez kolejnych 7 lat. Zjedzenie chleba poświęconego w kościele miało chronić przed „wolem”, tj. tarczycą – chorobą, na którą często zapadali mieszkańcy wsi podgórskich.

Na podstawie:
J. Marecki, Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2009, s. 41-42.
K. Ruszel, Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów 2004, s. 15-16.