ETNOnotatnik

Kropielnica (aspersorium)

W naszym ETNOnotatniku przeczytacie o historii kropielnicy z rzochowskiego kościoła. Zapraszamy!

Aspersorium, zwane kropielnicą, swoją tradycją sięga czasów biblijnych i wywodzi się z terenów Bliskiego Wschodu, którego mieszkańcy znani byli z dbania o higienę. W domach osób zamożnych znajdowały się nie tylko wystawnie urządzone pomieszczenia do kąpieli, ale także  w różnych miejscach umieszczano wypełnione wodą naczynia, w których można było z łatwością umyć ręce. Zwyczaj ten trafił do zachodniej Europy w epoce podbojów starożytnego Rzymu i na dobre się upowszechnił.

W wymiarze religijnym już od najdawniejszych czasów akt obmycia człowieka w wodzie wiązał się z symboliką rytualnego oczyszczenia i niejako jego ponownych narodzin. Woda stawała się niejako uosobieniem życia, często pojawiającym się motywem w mitologiach antycznego świata. W wymiarze sakralnym Kościoła katolickiego zanurzenie rąk i ich symboliczne obmycie nawiązywało do osoby Jezusa Chrystusa. W momencie chrztu woda dzięki działaniu Ducha Świętego nabierała specjalnej mocy uświęcającej. Obmywała z grzechu i błogosławiła wszelkim dobrym zamiarom.

Przyjęło się, że przy wejściu głównym do świątyni znajdowały się dwie kropielnice z wodą święconą lub przynajmniej jedna z prawej strony wejścia. W bocznych drzwiach zaś wystarczyć miała jedna. Kropielnice miewały różne formy. Kiedyś bywały bardzo okazałe. Wykonywano je z piaskowca, granitu, marmuru, alabastru. Obecnie najczęściej mają mniej okazałą formę i wykonane są z metalu. Umieszczaną w nich wodę wymieniano co miesiąc według specjalnego ceremoniału, dokonując jednocześnie jej poświęcenia. Wierni, wchodząc i wychodząc ze świątyni, zanurzali rękę w kropielnicy i wykonywali znak krzyża, który miał oddalać od nich niebezpieczeństwo grzechu, a także stawał się zewnętrznym wyrazem wiary w Jezusa Chrystusa.

Rzochowskie aspersorium ufundowane zostało w 1897 roku przez mieszkających w miasteczku Ludwika i Teklę Siewierskich. W sporządzonych przez rzochowskiego proboszcza ks. Adama Grębosza (1825-1917) zapiskach w kronice parafialnej odnaleźć możemy informację, że tego roku w marcu sprowadził Jan Siewierski z Rzochowa, obywatel, kropielnicę marmurową do babińca, bardzo gustowną. Rzeczywiście usytuowana w kościelnej kruchcie zwanej po staropolsku babińcem kropielnica zachwyca wyglądem. Wykonana z czarnego marmuru, w jednym z lokalnych zakładów kamieniarskich, swoją szlachetną neobarokową formą nawiązuje do najlepszych europejskich wzorców. Na schodkowej podstawie, zawierającej wyryte nazwiska fundatorów, umiejscowiony został gruszkowaty nodus podtrzymujący spłaszczoną czaszę z puklową dekoracją zwieńczoną wklęsłym pierścieniem z małą, wywiniętą na zewnątrz wargą.

Arkadiusz S. Więch

Źródło:
Podręczna encyklopedia kościelna, t. XXIII-XVIV, Warszawa 1911, s. 51.
Kronika parafii Rzochów 1837-1971, oprac. K. Haptaś, Kolbuszowa 2014.

Fotografie:
1.    Kropielnica (aspersorium) z kościoła z Rzochowa, zdjęcie archiwalne z 2008 roku.
2.    Napis fundacyjny z rzochowskiego aspersorium.