Zagroda z Kopci

Jest to wzorowy przykład zagrody puszczańskiej „na surowym korzeniu” – lokowanej na świeżym miejscu, w puszczy. Zabudowania są obszerne i sporo od siebie oddalone – w razie pożaru można było uratować budynki, które jeszcze nie zajęły się ogniem. Ustna tradycja przekazuje, że stodoła została zbudowana z drewna miejscowego, czyli tego, które ścięto na miejscu budowy.

Pięknie bielona chałupa składa się z izby, obszernej sieni i dużej komory przeznaczonej na przechowywanie bochnów chleba, mąki, zboża, kapusty kiszonej, ziemniaków, kaszy, grochu, twarogu, mleka, masła, soli, słoniny i innych smakołyków. W komorze znajdowały się niejednokrotnie wszystkie cenne przedmioty gospodarzy. W sieni przechowywało się różne sprzęty gospodarskie, takie jak: uprząż dla koni, beczułki na wódkę i olej, żarna, prasę do wyciskania sera, dzieżę do zarabiania ciasta i wszystkie przedmioty potrzebne do wypieku chleba – pociosek do wygarniania węgla z nagrzanego już pieca, pomietło do zamiatania popiołu oraz okrągłą drewnianą łopatę z długą żerdzią do ładowania surowych jeszcze bochenków głęboko w gorące czeluści pieca.

Najważniejszym miejscem w domu była przestronna izba z dużym piecem. W chałupie końcem XIX w. zbudowano palenisko zamknięte – to znaczy takie, na którym garnki stawiano na gorącej blasze. Wyposażenie wnętrza świadczy o zamożności gospodarzy. Są tu dębowe łóżka, krzesła i ślubanek, czyli rozkładana ława służąca do siedzenia, lub – po rozłożeniu – do spania. Pod powałą przymocowane są obrazy – oleodruki, które gospodarze przynosili z jarmarków, odpustów i pielgrzymek, a także żerdka przeznaczona na zawieszanie codziennych i odświętnych ubrań. W kącie okazale prezentuje się przeszklony kredens z wystawionymi ozdobnymi naczyniami.

W izbie znajdują się też naczynia świadczące o tym, że gospodarze zajmowali się pozyskiwaniem miodu. Na środku stoi miodarka – specyficznej budowy beczułka, do której wkładało się plastry miodu i za pomocą korby obracało – by odwirować miód. Ten spływał przez otwór lub lejek do specjalnego płaskiego naczynia. Na ławie pięknie prezentują się garnki gliniane do przechowywania tej złocistej cieczy.

Na zewnątrz obiektu, po prawej stronie – pod jednym dachem mamy stajnię dla koni, oborę dla bydła, chlew i szopę. Na lewo od tych zabudowań stoi olbrzymia stodoła, a naprzeciw – spichlerz. Ciekawym przedmiotem stojącym przy spichlerzu jest dłubane koryto, w którym parzyło się świnie.

W skład zagrody wchodzą:

• chałupa z Cierpisza (1859 r.),
• stodoła z Kopci Starych (II poł. XVIII w.),
• spichlerz z Kopci-Żarkowiny (koniec XVIII w.),
• stajnia z Nowej Wsi koło Kolbuszowej (II poł. XIX w.).