aktualności

Las zimą – badania terenowe

Duży, bo obliczony na trzy lata, projekt „Las w życiu i kulturze mieszkańców Rzeszowszczyzny” wchodzi w swą kolejną fazę. W grudniu i styczniu będą prowadzone wywiady dotyczące lasu zimą.

Badania terenowe planowane na przełom 2021 i 2022 r. będą dotyczyły przeróżnych dziedzin, które wiążą się z najchłodniejszą porą roku oraz lasem – naturalnym środowiskiem ludzi od pokoleń zamieszkujących tereny Puszczy Sandomierskiej. Uczestnicy projektu będą pracować na podstawie wcześniej opracowanego kwestionariusza po to, by informacje zebrane wśród licznych mieszkańców regionu tyczyły się tych samych zagadnień. W późniejszym czasie ułatwi to naukowe opracowanie materiału oraz jego archiwizację.

Rozbudowany kwestionariusz zapowiada, że interlokutorzy uraczą badaczy opowieściami na temat lokalnych nazw lasu lub jego części, najczęstszych albo wyjątkowych gatunków drzew rosnących w okolicy, lecznictwa opartego o produkty leśne czy owoce runa, wykorzystanie drzewa jako surowca w gospodarstwie i przemyśle (budownictwo, konstruowanie narzędzi, rzemiosło: plecionkarstwo z korzenia, maziarstwo, wypalanie węgla drzewnego), na temat zrywki i ścinki drzew, zajęć związanych z utrzymaniem lasu, kradzieżami drzewa i dokarmianiem zwierząt. Muzealnicy będą pytać o świąteczne drzewka – choinki, a także o inne rośliny leśne związane z okresem bożonarodzeniowym. Będą ciekawi, czy informatorzy znają pieśni, wiersze lub legendy, których tematem albo tłem jest zima w lesie, czy wiedzą o zimowych objawieniach Matki Bożej (np. w okolicach święta Matki Boskiej Gromnicznej) i świętych Pańskich (np. św. Mikołaja) albo znają modlitwy, które odmawiało się na okoliczność bezpiecznej wędrówki przez las, modlitewki do św. Mikołaja, chroniące od wilków? Czy istnieją w przekazach inne – magiczne – sposoby na uniknięcie spotkania z watahą – zaklęcia, zamawiania, amulety? Część opowieści będzie także dotyczyć rozrywki organizowanej w lesie: spotkań, kuligów, bitew na śnieżki, saneczkowania itp.

Drugim tematem poruszanym przez pytających będzie występowanie leśnych kapliczek, krzyży, miejsc pamięci, zbiorowych mogił, cmentarzy a także miejsc związanych z wierzeniami i objawieniami. Mieszkańcy śródleśnych miejscowości opowiedzą, gdzie takie wyjątkowe miejsca się znajdują, jak wyglądają, z jakiej okazji zostały oznaczone, jakie historie, legendy i wierzenia się z nimi wiążą, czy w ich pobliżu odbywają się zebrania, uroczystości, modlitwy, nabożeństwa, czy związane są z nimi zakazy (zbierania grzybów, borówek, ziół itp.) lub nakazy (omijania, specjalnego zachowania).

Badacze mają także nadzieję zarejestrować przykłady sztuki ludowej, której tematem jest las – obrazy, rzeźby, figurki, wycinanki, kwiaty z bibuły itd.

Świadectwami tych spotkań będą nagrania rozmów, które później zostaną spisane, oraz fotografie rozmówców, fotografie skopiowane z ich zbiorów domowych, zdjęcia dzieł sztuki, notatek, wycinków prasowych i pamiątek.

Mamy wielką nadzieję opublikować przykładowe fragmenty tych rozmów tak samo, jak zrobiliśmy to po pierwszym etapie badań terenowych.

Projekt „Las w życiu i kulturze mieszkańców Rzeszowszczyzny” dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.