wydarzenia

Nić opowieści o lnie…

Po otwarciu wydarzenia przez panią dyrektor Katarzynę Dypę spotkanie poprowadził prof. dr hab. Jan Adamowski. Zapowiadał on i podsumowywał wystąpienia kolejnych gości.

Dr Janusz Radwański w krótkim wykładzie pt. „Len w języku mieszkańców Puszczy Sandomierskiej” wprowadził słuchaczy w zagadnienia językowe: skąd pochodzą nazwa len oraz nazwy narzędzi i czynności związanych z obróbką tej rośliny. To prasłowiańskie słowo należy do najstarszych, takich jak: matka, brat czy woda, co świadczy o ogromnym znaczeniu rośliny w życiu starożytnych rolników i odzwierciedlającym je języku.

Dr Jolanta Dragan i Magdalena Fołta  w referacie „Uprawa i obróbka lnu” zarysowały bardzo szerokie zagadnienie związane z tym, jak dawni rolnicy wróżyli, czy len w danym roku „się uda” oraz jak zamawiali urodzaj na len, a także jak wyglądał proces obróbki rośliny w polu oraz – zimą – w domu.

Elżbieta Skromak z Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli mówiła o uprawie lnu na terenie Dolnego Nadsania, m.in. o czym świadczą źródła sprzed I wojny światowej na temat przygotowania pola pod len, nawożenia ziemi, zasiewu i zwyczajów z nim związanych, a także plewienia zagonków, zrywania rośliny i jej szerokiego wykorzystania – tak samo do produkcji nici i płótna, jak i wyciskania oleju z siemienia.

Dr Beata Maksymiuk-Pacek z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w wystąpieniu pt. „Len w obrzędach na przykładzie wesela” przedstawiła, jak ogromną rolę odgrywały produkty z płótna lnianego w tym wyjątkowym dniu. Z tego surowca uszyty był posag panny młodej, jej ubiór codzienny i strój odświętny, a także wyszywana pościel, serwety itd., kawałki płótna lnianego służyły jako podarki od panny młodej dla pana młodego oraz drużyny weselnej, były także ozdobą stołu weselnego. Jednym słowem len w kulturze ludowej, w kontekście zaślubin i wesela, symbolizował bogactwo.

Następnie odbył się pokaz mody lasowiackiej. Zaprezentowali ją członkowie Zespołu Obrzędowego „Górniacy” z Kolbuszowej Górnej. O najważniejszych elementach stroju kobiecego i męskiego, rodzajach lnianego materiału i wzorach haftu opowiedziały dr Jolanta Dragan i Elżbieta Czachor.

Ostatni wykład pn. „Obraz lnu w kulturze tradycyjnej – funkcje pragmatyczne i kulturowe” wygłosił prof. dr hab. Jan Adamowski z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Kontynuował w nim wątek lnu jako symbolu odnoszącego m.in. do kobiecości (w związku z tym, że lnem od uprawy do obróbki zajmowały się tylko kobiety), do długości życia (w skojarzeniu z mozolnie tkaną nicią), do wspomnianego we wcześniejszym referacie bogactwa, a także – poprzez szarą barwę – do ubóstwa, lub – po procesie wybielania – do zmiany postępowania i nawrócenia, w końcu – do niewinności.

Owocny dzień zakończył pokaz pracy przy tradycyjnej obróbce lnu (międlenie, tarcie, czesanie, przędzenie nici) oraz pokaz folkloru pieśniowego w wykonaniu Zespołu Obrzędowego „Mazurzanie” z Mazurów i poczęstunek przygotowany z potraw z dodatkiem lnu przez Koło Gospodyń Wiejskich „Mazurzanie” z Mazurów. Uczestnicy seminarium mogli podsumować spotkanie degustowaniem kiszonej kapusty gotowanej z olejem lnianym, pierogami ruskimi maszczonymi tymże, a także chlebem, serem kozim oraz – na deser – ciastkami z siemieniem lnianym.

Nić opowieści o lnie została więc napoczęta. W 2025 r. odbędzie się kolejna część przedsięwzięcia: „Len u Lasowiaków z Sandomierskiej Puszczy – kontynuacja”. W ramach tych działań zostanie także zmodernizowana ekspozycja w zagrodzie z Woli Zarczyckiej w ten sposób, by była częścią narracji o znaczeniu i obróbce lnu w dawnej Puszczy Sandomierskiej.

***

Seminarium zorganizowano ze środków dotacji celowej Województwa Podkarpackiego (zadanie pn. „Len u Lasowiaków z Sandomierskiej Puszczy”).