Historia
Z powstaniem Muzeum Regionalnego w Kolbuszowej wiąże się prężna trzyletnia działalność (lata 1956-1959) Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przyrody i Kultury im. J.M. Goslara, którego jednym z najważniejszych zadań była organizacja placówki muzealnej. Na szczególną uwagę zasługuje praca zwłaszcza trzech jego członków: dr. Kazimierza Skowrońskiego, pierwszego prezesa Towarzystwa, Macieja Skowrońskiego i Józefa Niezgody, która zaowocowała otwarciem naszej placówki w dniu 26 kwietnia 1959 r. Zalążkiem zbiorów etnograficznych stały się eksponaty, które były przedmiotem wystawy „Sztuka ludowa Lasowiaków” pokazanej w grudniu 1957 r. w Powiatowym Domu Kultury w Kolbuszowej, a potem także w Sokołowie. Siedzibą Muzeum, a także Towarzystwa był budynek dawnej synagogi.
W początkowym okresie funkcjonowania Muzeum prowadziło bardzo ożywioną działalność wystawienniczą. Obok głównej, stałej ekspozycji złożonej z wytworów kultury materialnej Lasowiaków oraz zabytków archeologicznych zorganizowano na przełomie 1961 i 1962 r. aż pięć wystaw czasowych: „Reprodukcje arcydzieł malarstwa światowego”, „Zabytki powiatu kolbuszowskiego w akwareli Józefa Augustynowicza”, „Cmentarzysko łużyckie z Trzęsówki”, oraz „Rzeszowskie w zaraniu dziejów w świetle wykopalisk” i „20 lat PPR na Rzeszowszczyźnie” ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. W następnych latach Muzeum ograniczyło się do podtrzymywania i wzbogacania wystawy stałej. Był to znaczny wysiłek i niewątpliwy sukces organizacyjny Towarzystwa, które całą swoją działalność opierało na społecznej pracy swoich członków. O działalności placówki w tym czasie może świadczyć wpis, jaki zostawił zwiedzający ją wybitny aktor teatralny i filmowy Wojciech Siemion: „Serdecznie dziękuję za gościnę w Muzeum! Zbiory, układ, no i ... przewodnik znakomity!”.
Kolejnym ważnym i trwałym aspektem pracy Muzeum Regionalnego i Towarzystwa Opieki nad Zabytkami była działalność wydawnicza. W latach 1961-1971 ukazało się 11 numerów Biuletynów, które są dzisiaj wstępną i obowiązkową lekturą dla wszystkich podejmujących badania nad historią, archeologią czy etnografią regionu.
Z dniem 1 stycznia 1972 r. decyzją Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w uzgodnieniu z Ministerstwem Kultury i Sztuki Muzeum zostało upaństwowione. Jego kierownikiem został Maciej Skowroński, który zainicjował prace na rzecz utworzenia parku etnograficznego w Kolbuszowej. W konsekwencji Towarzystwo skoncentrowało się na działalności wydawniczej oraz popularyzacji wiedzy o regionie. Zmieniła się też jego nazwa na Towarzystwo Kultury im. J.M. Goslara w Kolbuszowej.
Na początku lat 70. Muzeum Regionalne zorganizowało szereg niezwykle ciekawych wystaw. Najbardziej znaczące to: „Meble kolbuszowskie” i „Sztuka ludowa Lasowiaków” z 1972 r., „Pradzieje powiatu kolbuszowskiego” i „Plastyka obrzędowa Lasowiaków i Rzeszowiaków” z 1973 oraz „Kolbuszowskie w XXX-leciu PRL” z 1974 r.
Istotne zmiany przyniósł dla Muzeum rok 1974. Najpierw Naczelnik Powiatu w Kolbuszowej, zarządzeniem z 11 czerwca, nadał mu nowy statut, który oprócz uszczegółowienia i rozszerzenia zakresu działalności wprowadził zmianę nazwy na Muzeum Kultury Ludowej, natomiast pod koniec roku, na wykupionych gruntach przy ul. Wolskiej, rozpoczęto zestawianie pierwszych obiektów przyszłego parku etnograficznego.
Czterolecie 1974-78 to okres intensywnej pracy nad organizacją skansenu. Uroczystość jego otwarcia, z udziałem wiceministra kultury prof. Wiktora Zina, rozpoczęła się 4 maja 1978 r., natomiast w drugim dniu obradowała zwołana przy tej okazji Ogólnopolska Konferencja Parków Etnograficznych. Skansen kolbuszowski stał się z czasem główną, i w zasadzie jedyną, atrakcją turystyczną miasta.
Dzięki pozyskaniu nowych przestrzeni ekspozycyjnych w skansenie, w głównym budynku Muzeum przy ul. Piekarskiej można było częściej organizować wystawy czasowe. W 1979 r. zaprezentowano trzy ekspozycje: „Sztuka Nepalu”, „Sztuka Jawy” i poplenerową „Park Etnograficzny w Kolbuszowej”, natomiast w następnych latach: „Fajans polski w zbiorach MKL” i „Tkanina dekoracyjna Środkowego Wschodu”, „Pasterstwo Wschodnich Karpat Rumuńskich”, „Nowe nabytki MKL 1980-1983”. 21 września 1984 r. została otwarta ważna i oczekiwana wystawa historyczna „Kolbuszowa – moje miasto”. Dla członków Towarzystwa Kultury było to oczywiste nawiązanie do celów, dla których niegdyś tworzyli Muzeum. Warto zaznaczyć, że zarówno autorem wystawy, dyrektorem Muzeum, jak i Prezesem Zarządu Towarzystwa był wówczas Maciej Skowroński.
W drugiej połowie lat 80. nastąpiły dwa wydarzenia, które w znaczący sposób wpłynęły na strukturę, jak i działalność Muzeum. W 1986 r. do Muzeum Kultury Ludowej włączono jako oddział istniejące przy kolbuszowskiej Ochotniczej Straży Pożarnej od 1973 roku Społeczne Muzeum Pożarnictwa. W konsekwencji, w połączeniu z posiadanymi wcześniej zbiorami, powstała jedna ze znaczniejszych kolekcji zabytków pożarniczych w Polsce. Muzeum Pożarnictwa udostępniane było zwiedzającym do 1993 r. najpierw w budynku OSP, potem w dużej sali głównego budynku Muzeum. Drugą istotną zmianą, która przyniosła znaczną poprawę warunków pracy, było przeniesienie siedziby MKL do starej oficyny pałacowej przy ulicy Kościuszki. Remont tego obiektu, był możliwy tylko dzięki pozyskaniu – staraniem wojewódzkiego konserwatora zabytków Zbigniewa Juchy i dyrektora Macieja Skowrońskiego – funduszy przeznaczonych na rewaloryzację zabytków. W 1989 r. znalazły się tam biura, biblioteka, archiwum i pracownia fotograficzna. Pierwotna siedziba Muzeum przez blisko 20 lat była miejscem wystaw czasowych, a w górnej sali miała miejsce wystawa historyczna „Dawna Kolbuszowa i jej mieszkańcy”.
Po remoncie w 2004 r. przywrócono do funkcji wystawienniczych dużą salę synagogi, która pełniła tę funkcję przez kolejne cztery lata. W tym czasie zaprezentowano szereg wystaw m.in. historycznych, malarskich, rzeźbiarskich, fotograficznych, poplenerowych.
30 maja 2005 r. Uchwałą Sejmiku Województwa Podkarpackiego Muzeum otrzymało nowy Statut, w którym wprowadzono nową strukturę organizacyjną: Dział Etnograficzny, Dział Parku Etnograficznego, Dział Historyczno-Artystyczny, Dział Konserwacji, Dział Upowszechniania, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Administracyjno-Kadrowy i Stanowisko Głównego Inwentaryzatora.
W 2008 r. Muzeum, wypełniając orzeczenie Komisji Regulacyjnej do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich z 6 sierpnia 2008 r. działającej na podstawie ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, przekazało staroście kolbuszowskiemu, jako reprezentantowi Skarbu Państwa, użytkowany od 1959 roku budynek synagogi.
Nasza placówka realizując swoją misję, kładzie szczególny nacisk na wieloaspektowość działań. Wzbogaca swoje zbiory, opracowuje naukowo, przechowuje, zabezpiecza i udostępnia zabytki kultury materialnej i duchowej wsi i miasteczek z obszaru zamieszkania grup etnograficznych Lasowiaków i Rzeszowiaków. Prowadzi badania i obozy naukowe, współpracując z wybitnymi naukowcami z dziedziny etnologii, etnografii i antropologii kultury. Organizuje konferencje i seminaria naukowe. Na szczególną uwagę zasługuje wydarzenie, jakim była w 2009 r. jubileuszowa uroczystość z okazji 50-lecia Muzeum i 30-lecia Parku Etnograficznego, podczas której odbyła się sesja pt. „Wieś uboga czy mlekiem i miodem płynąca? Prawda w przedstawieniach skansenowskich”.
Muzeum prowadzi także działalność upowszechnieniową. Organizuje wiele imprez plenerowych, z których najważniejszą i najpopularniejszą są od 1997 r. Prezentacje Twórczości Ludowej Lasowiaków i Rzeszowiaków. Podczas spotkań w skansenie mają miejsce pokazy dawnych prac, rzemiosła, rękodzieła, a także występy kapel ludowych, zespołów obrzędowych oraz znakomitych artystów folkowych. Wyjątkową rolę w pracy muzealnej odgrywa edukacja, której znaczenia nie sposób przecenić. Muzeum prowadzi różne formy działań edukacyjnych – z dziećmi, młodzieżą i rozmaitymi grupami dorosłych.
